Σαράκι
Σαράκι του Ξύλου
Όταν αναφερόμαστε στο Σαράκι στην πραγματικότητα αναφερόμαστε σε μία μεγάλη ομάδα διαφορετικών ειδών εντόμων. Κυρίως κολεοπτέρων (σκαθάρια), η προνύμφη των οποίων τρέφεται με το ξύλο, και το καταστρέφει κάνοντας στοές στο εσωτερικό του.
Το Σαράκι υπάρχει στην φύση και βρίσκεται παντού αφού είναι μέρος της τροφικής αλυσίδας, καταναλώνοντας το σάπιο ξύλο ή το ξύλο που μπορεί να προέρχεται από άρρωστα δένδρα, σπασμένους κλάδους, κλπ.
Η λέξη σαράκι δεν είναι επιστημονική αλλά μια κοινή γενική ονομασία. Θα ακούσετε πολλές φορές σε συζητήσεις ανθρώπους να αναφέρονται σε ζημιές από ξυλοφάγα έντομα αναφέροντας ότι «το σαράκι έφαγε το ξύλο». Στο παρόν άρθρο θα αναφερθούμε συγκεκριμένα στα είδη κολεοπτέρων ξυλοφάγων και στις ζημιές που προκαλούν οι προνύμφες αυτών στα ξύλα. Σε επόμενο άρθρο θα αναφερθούμε εκτενέστερα στην άλλη μεγάλη κατηγορία ξυλοφάγων εντόμων με μεγάλη οικονομική σημασία, τους Τερμίτες. Για τα οποία συστήνεται διαφορετική μέθοδος αντιμετώπισής τους με δολώματα και όχι με υποκαπνισμό, όπως για τα κολεόπτερα σαράκια.
Σαράκι: Χαρακτηριστικά προσβολής
Χαρακτηριστικό του Σαρακιού είναι ότι μπορεί να προσβάλει εκτός από τα δένδρα και τους θάμνους. Την αποθηκευμένη ξυλεία καθώς και οτιδήποτε είναι φτιαγμένο από κατεργασμένο ξύλο όπως έπιπλα, πατώματα, σκεπές, έργα τέχνης, τέμπλα εκκλησιών, βάρκες θαλάσσης κλπ. Τα προσβεβλημένα ξύλα από Σαράκι έχουν τις χαρακτηριστικές στρογγυλές τρύπες στην εξωτερική τους επιφάνεια. Οι τρύπες αυτές είναι η αρχή των στοών που κάνουν οι προνύμφες των εντόμων αυτών τρεφόμενες στο εσωτερικό του ξύλου.
Χαρακτηριστικό είναι ότι από τις τρύπες βλέπουμε να πέφτει κάτι σαν πριονίδι που όμως είναι τα περιττώματα του εντόμου που έχουν υπόλευκο χρώμα και βλεννώδη υφή.
Χαρακτηριστικό επίσης της έντονης προσβολής από Σαράκι που υποδηλώνει και την αναπαραγωγή του εντόμου είναι ο χαρακτηριστικός θόρυβος «τσικ τσικ». Τον θόρυβο αυτό κάνουν τα ακμαία έντομα με τα έλυτρά τους ώστε να συνευρεθούν το αρσενικό με το θηλυκό με σκοπό να ζευγαρώσουν. Όταν ακούτε αυτόν το θόρυβο στο εσωτερικό ενός χώρου σημαίνει πως αυτά τα έντομα έχουν κάνει τουλάχιστον ένα κύκλο αναπαραγωγής, έχουν ενηλικιωθεί και ετοιμάζονται να γεννήσουν τα αυγά τους.
Σαράκι : Τα είδη
Δεν έχει ιδιαίτερη αξία να πλατιάσουμε αναφερόμενοι στα δεκάδες είδη των κολεόπτερων (σκαθάρια) και υμενοπτέρων (σφηκοειδή) των οποίων το προνυμφικό στάδιο τρέφεται με ξύλο, (τι τρύπες κάνουν, πως κάνουν τις στοές τους, τι ξύλα προσβάλουν κλπ.). Μιας και όλα λίγο πολύ έχουν το ίδιο τελικό αποτέλεσμα που είναι η καταστροφή του ξύλου. Ενδεικτικά θα αναφέρω πως στην Ελλάδα τα είδη που συναντώ συχνότερα σε έπιπλα, πατώματα και σκεπές σπιτιών είναι τα Anobium punctatum, Hylotrυpes bajulus, Bostrychus capucinus και Lyctus brunneus.
Σαράκι Βιολογικός Κύκλος
Ο βιολογικός κύκλος του σαρακιού είναι ίδιος σε όλα τα είδη κολεόπτερων. Το ενήλικο θηλυκό γεννάει τα αυγά του πάνω στην επιφάνεια του ξύλου συνήθως σε σχισμές, σκοτεινά σημεία κλπ. Τα αυγά εκκολάπτονται και από μέσα βγαίνουν οι προνύμφες των εντόμων. Οι προνύμφες κολεόπτερων έχουν 3 ζεύγη ποδιών, ευδιάκριτη κεφαλή και συνήθως έχουν λευκό χρώμα. Η προνύμφη εισέρχεται στο εσωτερικό του ξύλου ανοίγοντας στοές με τα στοματικά της μόρια, τρώγοντας το ξύλο και καταστρέφοντας την δομή του. Μπορεί να ζήσει από ένα έως πέντε χρόνια στο εσωτερικό του ξύλου και όταν αναπτυχθεί γίνεται νύμφη ή χρυσαλίδα. Κλίνεται δηλαδή σε ένα κουκούλι για 4-6 εβδομάδες για να γίνει η μεταμόρφωση από προνύμφη σε τέλειο έντομο. Από το κουκούλι βγαίνει πλέον το ακμαίο κολεόπτερο (σκαθάρι) το οποίο πολύ γρήγορα μέσα σε 2-3 εβδομάδες ενηλικιώνεται και αφού ζευγαρώσει γεννάει τα αυγά του πάνω στα ξύλα αυξάνοντας την προσβολή. Τα περισσότερα ενήλικα σαράκια μπορούν και να πετάξουν. Εδώ να τονίσουμε πως μόνο το ενδιάμεσο στάδιο της προνύμφης που μοιάζει με σκουλήκι είναι αυτό που ζημιώνει το ξύλο και ανοίγει τις στοές. Τα ακμαία σκαθάρια ζουν πολύ λίγο και δεν τρώνε το ξύλο αλλά κάνουν έμμεση ζημιά γιατί γεννούν τα αυγά τους σε νέα μέρη που δεν είχαν προσβληθεί, επεκτείνοντας με αυτόν τον τρόπο την προσβολή.
Σαράκι – Μεθοδολογία Καταπολέμησης Με Υποκαπνισμό
Οι εργασίες υποκαπνισμού πρέπει από τον νόμο να γίνονται από εκπαιδευμένο προσωπικό παρουσία υπεύθυνου επιστήμονα. Επειδή τα καπνογόνα είναι ισχυρά δηλητήρια, ο Γεωπόνος υπεύθυνος επιστήμονας, όταν προμηθεύεται τα σχετικά φάρμακα υπογράφει υπεύθυνη δήλωση. Δηλώνει τον αριθμό της παρτίδας που αγόρασε και τον χώρο που θα την χρησιμοποιήσει. Κατά τη διάρκεια των εργασιών στο κτήριο δεν πρέπει να υπάρχουν άνθρωποι και κατοικίδια ζώα. Ενώ κατά τη διάρκεια του καπνισμού (3-7 ημέρες) το κτήριο θα πρέπει να παραμείνει σφραγισμένο.
Προϋπόθεση επίσης αποτελεί ο χώρος (οικία, εργοστάσιο, αποθήκη κλπ) να μην εφάπτεται σε άλλα κτήρια που κατοικούνται κατά την διάρκεια των εργασιών.
Τα Καπνογόνα ως Εντομοκτόνα Σκευάσματα
Τα καπνογόνα, που χρησιμοποιούνται με απόλυτη επιτυχία στης εφαρμογές καταπολέμησης σαρακιού είναι χημικές ουσίες οι οποίες βρίσκονται στη μορφή αερίου. Σε επαρκείς συγκεντρώσεις είναι θανατηφόρες για τα έντομα.
Τα καπνογόνα αυτά έχουν την ικανότητα να είναι εξαιρετικά διεισδυτικά. Διαπερνούν τη μάζα του ξύλου και να θανατώνουν όλα τα στάδια ανάπτυξης των εντόμων. Το χαρακτηριστικό της πολύ μεγάλης διεισδυτικότητας προς όλες τις κατευθύνσεις ακόμη και σε πολύ συμπαγή ξύλα, τους επιτρέπει να φτάνουν πολύ βαθιά στο εσωτερικό τους. Διασφαλίζουν έτσι στο 100% την ολοκληρωτική απεντόμωση ακόμα και σε αποθήκες που περιέχουν στοιβαγμένους τόνους ξυλείας. Για να εφαρμόσουμε τον υποκαπνισμό προϋπόθεση είναι ο χώρος να είναι κλειστός και σφραγισμένος, γιατί σε ανοιχτούς χώρους το αέριο θα διαφύγει γρήγορα στην ατμόσφαιρα και η εφαρμογή δεν θα έχει αποτέλεσμα.
Τα καπνογόνα είναι φτιαγμένα για να νεκρώνουν τα έντομα σαράκια, σε όλα τα στάδια ανάπτυξής τους. Αυγά, προνύμφες, νύμφες και ακμαία, απαλλάσσοντας τα ξύλα από τους ανεπιθύμητους αυτούς εχθρούς. Τα καπνογόνα για την καταπολέμηση ξυλοφάγων εντόμων χρησιμοποιούνται όταν υπάρχει μια ανέλεγκτη προσβολή από σαράκι στις παρακάτω περιπτώσεις:
α) αποθήκες
β) εκκλησίες
γ) οικίες
δ) πλοία
ε) κοντέϊνερς
στ) εργοστάσια
Ασφάλεια Φωσφίνης
Πλέον στη χώρα μας και σε όλες τις ανεπτυγμένες χώρες έχουν εδώ και πολλά χρόνια απαγορευτεί τα άκρως επικίνδυνα αέρια για τον άνθρωπο και το περιβάλλον. Αέρια όπως το Βρωμιούχο μεθύλιο, και πλέον οι εφαρμογές των υποκαπνισμών γίνονται με Φωσφίνη που έχει πιο αργή δράση. Η φωσφίνη έχει μεγαλύτερη ασφάλεια χρήσης και μηδενικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις.
Η καθαρή φωσφίνη (φωσφορούχο υδρογόνο) είναι πολύ σταθερή στις συνήθεις θερμοκρασίες των υποκαπνισμών. Δεν αντιδρά με τα υπό απεντόμωση ξύλα και δεν αφήνει υπολείμματα – οσμές στον χώρο που εφαρμόστηκε.
Η χρήση των αερίων πρέπει πάντα να γίνεται κάτω από ελεγχόμενες συνθήκες ασφαλείας. Από εξειδικευμένο προσωπικό με εμπειρία στο αντικείμενο και με τα κατάλληλα μέσα ατομικής προστασίας, παρουσία Γεωπόνου.
Φωσφίνη – Διάβρωση Μετάλλων
Η Φωσφίνη μπορεί να οξειδώσει με ορισμένα μέταλλα όπως τον χαλκό, τον μπρούτζο, και ευγενή μέταλα όπως το ασήμι και τον χρυσό. Προκαλώντας την διάβρωσή τους, ειδικά κάτω από συνθήκες υψηλών θερμοκρασιών και υγρασίας.
Προφυλάξεις πρέπει να λαμβάνονται για προστασία ηλεκτρικών συσκευών, έργων τέχνης κλπ. Ύστερα από επιθεώρηση του χώρου που θα γίνει ο υποκαπνισμός γίνονται μονώσεις με φύλλο πολυαιθυλενίου πάχους τουλάχιστον 4 mil και ειδική χαρτοταινία πλάτους τουλάχιστον 5cm σε όσα αντικείμενα περιέχουν τέτοια μέταλα (ηλεκτρικές συσκευές, ηλεκτρικοί πίνακες, πρίζες, διακόπτες κλπ.). Στόχος είναι η προστασία τους από την διάβρωση. Σε όποιες περιπτώσεις μπορούμε, καλό είναι να απομακρύνουμε τα ευαίσθητα αντικείμενα από τον χώρο για μεγαλύτερη ασφάλεια.
Να αναφέρουμε πως τα σκευάσματα που χρησιμοποιούνται στους υποκαπνισμούς δεσμεύουν την ατμοσφαιρική υγρασία και εκλύουν φωσφίνη. Εδώ θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή γιατί αν από κάποιο λάθος τα σκευάσματα έρθουν σε επαφή απευθείας με νερό σε υγρή μορφή (π.χ. από μία διαρροή σωλήνα ύδρευσης) είναι πιθανό να προκληθεί ανάφλεξη των σκευασμάτων και πυρκαγιά στον χώρο. Οπότε τα σκευάσματα θα πρέπει να τοποθετούνται με τέτοιο τρόπο ώστε να είναι προστατευμένα σε περίπτωση διαρροής νερού και μακριά από πιθανά ανοίγματα όπως παράθυρα που μπορεί να περάσει νερό π.χ. κατά την διάρκεια βροχής.
Τοξικότητα Φωσφίνης
Η φωσφίνη είναι δηλητήριο που δρα καταστρεπτικά πάνω στον κυτταρικό μεταβολισμό των εντόμων καθώς και όλων των ζώων και του ανθρώπου. Η πρόσληψή του στο σώμα γίνεται μόνο μέσω του αναπνευστικού συστήματος και ποτέ μέσω του δέρματος.
Οι τιμές της μέγιστης επιτρεπτής συγκέντρωσης φωσφίνης είναι επίσημα καθορισμένες. Οι τιμές αυτές δεν είναι οι ίδιες σε όλες τις χώρες του κόσμου. Στην Ευρώπη η τιμή αυτή έχει καθοριστεί στα 0,1 p.p.m.
Ο ανθρώπινος οργανισμός έχει βρεθεί, σε πολυάριθμες δοκιμές ότι μπορεί και αδρανοποιεί την φωσφίνη σε χαμηλές συγκεντρώσεις. Καθώς και ότι χρόνια δηλητηρίαση από φωσφίνη δεν είναι δυνατή. Ειδικότερα, έχει αποδειχθεί από έρευνες ότι συγκεντρώσεις φωσφίνης μέχρι 2,5 p.p.m. (2,5 parts per million = 2,5 μέρη στο εκατομμύριο) μπορεί να αδρανοποιούνται συνεχώς από τον οργανισμό.
Εργασίες Υποκαπνισμού
Οι χώροι που θα γίνουν οι εργασίες εφαρμογής του υποκαπνισμού πρώτα επιθεωρούνται για τα σημεία που μπορεί να διαφύγει το αέριο ώστε αυτά να σφραγιστούν. Στη συνέχεια πραγματοποιείται μόνωση με φύλλα πολυαιθυλενίου πάχους τουλάχιστον 4 mil και ειδική χαρτοταινία στα παράθυρα, στους εξαεριστήρες και στις πόρτες πλην μίας που θα χρησιμεύσει σαν έξοδος. Επίσης σε ηλεκτρικές συσκευές, πρίζες, διακόπτες, ηλεκτρικούς πίνακες κλπ.
Ο υπολογισμός της δόσης που θα χρησιμοποιηθεί γίνεται με βάση τις μεταβλητές των καπνισμών για κενούς χώρους. Αυτές είναι ο όγκος, η θερμοκρασία του αέρα καθώς και η στεγανότητα του χώρου σύμφωνα πάντα με τις οδηγίες χρήσης του σκευάσματος. Ενδεικτικά αναφέρουμε πως στην Trap χρησιμοποιούμε κυρίως σκευάσματα φωσφίνης της Detia Degesch GmbH.
Για λόγους ασφαλείας προειδοποιητικά σήματα πρέπει να επικολλώνται στις εισόδους των κτηρίων και οι πόρτες πρέπει να κλειδώνονται. Η διάρκεια του υποκαπνισμού είναι 3-7 μέρες. Η διάρκεια εξαρτάται, αφενός από τη θερμοκρασία και τη σχετική υγρασία που επικρατεί κατά την διάρκεια της εφαρμογής, αφετέρου δε, με τον τύπο της φωσφίνης. Κανόνας είναι να μη γίνονται υποκαπνισμοί τους χειμερινούς μήνες όταν η μέση ημερήσια θερμοκρασία είναι κάτω από 10οC.
Κατά τη διάρκεια της απεντόμωσης θα πρέπει να παίρνουμε μετρήσεις της συγκέντρωσης φωσφίνης από το εσωτερικό του χώρου που γίνεται ο καπνισμός ώστε να παρακολουθούμε τις συγκεντρώσεις του αερίου. Αυτό μπορεί να γίνει με τη χρήση ενός σωλήνα διααμέτρου Φ8 όπου θα επικοινωνεί με το εσωτερικό του χώρου και θα περνάει από ένα άνοιγμα (π.χ. κάτω από πόρτα) καταλήγοντας έτσι έξω από το κτήριο. Με τη χρήση ειδικής τρόμπας ρουφάμε τον αέρα από το εσωτερικό του χώρου. Παίρνουμε μετρήσεις με χρήση μετρητών (phosphine gas detectors) πιστοποιημένους για μετρήσεις 50-1000 p.p.m. (π.χ. της Drager ή της Auer) με απόλυτη ασφάλεια χωρίς να εισερχόμαστε κάθε φορά στο εσωτερικό που υπάρχει το αέριο.
Πρωτόκλλο Υποκαπνισμών
Σύμφωνα με το πρωτόκολλο υποκαπνισμών της Trap, η επιτυχία της απεντόμωσης μπορεί να διασφαλιστεί αν η συγκέντρωση στο εσωτερικό του χώρου είναι πάνω από 300 p.p.m. για 2 ημέρες. Γενικά τα ακμαία θανατώνονται μόλις σε συγκέντρωση 50 p.p.m. για 24 ώρες. Η αυξημένη συγκέντρωση του αερίου στα 300 p.p.m. για 24 ώρες επιβάλλεται για την εξόντωση των προνυμφικών σταδίων και των αυγών του εντόμου σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα καταπολέμησης. Μετά το τέλος της απεντόμωσης το συνεργείο επανέρχεται στον χώρο. Φορώντας τα ειδικά μέσα ατομικής προστασίας (μάσκα με κατάλληλα φίλτρα για χώρους με αέρια), ανοίγει όλα τα παράθυρα και τις πόρτες και ο χώρος αερίζεται για τουλάχιστον μία ώρα. Με εξειδικευμένο όργανο θα πρέπει να γίνονται μετρήσεις συγκεντρώσεων μέχρι τα επίπεδα 0,1 p.p.m. πριν επιτραπεί από τον υπεύθυνο επιστήμονα του συνεργείου η είσοδος ανθρώπων χωρίς μάσκες στον χώρο.
Αποτελεσματικότητα Υποκαπνισμών – Συμπέρασμα
Προσωπικά έχω δοκιμάσει πολλές μεθόδους για την καταπολέμηση του σαρακιού. Ενδεικτικά θα αναφέρω χρήση εντομοκτόνων με χρήση fogger, άνοιγμα οπών στα ξύλα και έγχυση εντομοκτόνων, χρήση εντομοπαγίδων, επάλειψη ξύλου με ειδικά χημικά κλπ. Θα σας πω, πως όλες αυτές οι τεχνικές βοηθάνε. Μειώνουν τον πληθυσμό και έχουν κάποιο αποτέλεσμα. Αλλά σίγουρα δεν απαλλάσσουν τα ξύλα μας οριστικά από το σαράκι και ακόμα και αν φανεί πως το έντομο εξαφανίστηκε, να είστε σίγουροι πως μετά από λίγο καιρό το πρόβλημα θα επανέλθει.
Μετά από δέκα και πλέον χρόνια εμπειρίας και εκατοντάδες εφαρμογές καταπολέμησης ξυλοφάγων εντόμων στο ενεργητικό μου σε όλη την Ελλάδα, κατέληξα πως η μοναδική μέθοδος που μας δίνει 100% εγγύηση για την ολοκληρωτική απαλλαγή των χώρων μας από το Σαράκι σε όλες τις μορφές του είναι η χρήση αερίου φωσφίνης με υποκαπνισμό.
Αν χρειάζεστε επαγγελματική γνώμη ή βοήθεια στην καταπολέμηση των ξυλοφάγων εντόμων στον χώρο σας, οι ειδικοί της Trap μπορούν να τον επιθεωρήσουν και να σας συμβουλέψουν σχετικά. Θα υποδειξουν την πιο εξειδικευμένη λύση βασισμένη στις δικές σας ανάγκες. Συμπληρώστε την φόρμα αίτησης συνεργασίας με την Trap και θα επικοινωνήσουμε άμεσα μαζί σας για να ορίσουμε ένα ραντεβού με σκοπό να σας δώσουμε μία προσφορά για τις εργασίες μας, εντελώς δωρεάν. Εναλλακτικά καλέστε στα γραφεία μας τις εργάσιμες ημέρες και ώρες στο 210 2134450, γράψτε τα σχόλια και τις παρατηρήσεις ακριβώς εδώ, στο τέλος του άρθρου, ή στείλτε μου τις απορίες σας στο εταιρικό μου email: d.bakalis@trap.gr.
